Trong siêu âm chẩn đoán, ta hay nghe nói đến một kỹ thuật để đo dòng chuyển động của máu trong mạch và một số chức năng khác mà ở siêu âm thường không thực hiện được. Đó là kỹ thuật siêu âm Doppler. Vậy siêu âm Doppler là gì và nó có những ưu điểm gì so với siêu âm thông thường ?
1. Hiệu ứng Doppler
2. Siêu âm Doppler
3. Ứng dụng của siêu âm Doppler
1. Hiệu ứng Doppler
Nếu sóng được phát ra từ nguồn phát cố định đến 1 đầu thu cố định thì tần số thu bằng tần số phát.
Nếu khoảng cách giữa đầu thu và đầu phát thay đổi trong khoảng thời gian thu sóng thì bước sóng sẽ dài ra hay ngắn lại, bước sóng ngắn lại trong trường hợp đầu thu và phát lại gần nhau.
Hiệu ứng Doppler đúng cho mọi loại sóng từ sóng hạ âm, sóng nghe được cho tới sóng siêu âm.
Hiệu số giữa sóng tới và sóng phản xạ gọi là tần số Doppler
Công thức Δf = |Fr - Fi| = 2Fi|cosθ|.v/c
Trong đó:
- Fr : tần số sóng phản xạ
- Fi : tần số sóng tới
- c : vận tốc truyền sóng siêu âm trong môi trường
- v : vận tốc của vật chuyển động
- θ : góc tạo bởi chùm tia siêu âm và phương chuyển động của vật
2. Siêu âm Doppler
Siêu âm Doppler là phương pháp ứng dụng hiệu ứng doppler. Người ta phát sóng siêu âm tới bộ phận cần khảo sát chức năng và thu hồi sóng phản xạ. Từ sự khác biệt tần số tới và phản hồi ta sẽ có các thiết bị xử lý và hiển thị lên màn ảnh. Ảnh này cho biết chức năng hoạt động của các cơ quan ra sao.
Về khía cạnh kỹ thuật ta quan tâm tới hai vấn đề: một là phân tích sóng phản hồi để tính tần số Doppler, nhờ đó tính khảo sát được sự chuyển động của vật cần khảo sát. Hai là hiển thị lên màn ảnh sự phân bố của vật chuyển động đó.
Khi đánh giá tín hiệu phản hồi của dòng chảy, các vận tốc của dòng chảy hướng về phía đầu dò được mã màu đỏ trên Doppler màu, còn các vận tốc của dòng chảy hướng ra xa đầu dò sẽ được mã màu xanh.
Siêu âm doppler có 4 loại:
- Doppler sóng liên tục (continuous wave doppler)
- Doppler kép (duplex doppler)
- Doppler màu (color doppler)
- Doppler năng lượng (power Doppler)
3. Ứng dụng của siêu âm Doppler
Như vậy ta đã biết các đặc tính của siêu âm Doppler, kỹ thuật này đuợc ứng dụng trong khá nhiều trường hợp, thường gặp nhất là khảo sát mạch máu. Trong khảo sát mạch máu, thông tin từ siêu âm Doppler có thể cho ta các thông số về:
- Hướng dòng chảy
- Sự phân bố vận tốc dòng chảy
- Đặc tính nhịp đập
- Động mạch hay tĩnh mạch
- Vận tốc và lưu lượng dòng chảy
Ngoài ra siêu âm Doppler còn được ứng dụng trong sản phụ khoa để xem xét tình hình phát triển của thai nhi, cung cấp các thông tin hữu ích về sinh lý tử cung trong thời kỳ mang thai của người mẹ.
Các ứng dụng khác của siêu âm cũng được ứng dụng khá rộng rãi như:
- Khảo sát hoạt động và các thông số chức năng của tim.
- Khảo sát hệ thống tĩnh mạch cửa, tĩnh mạch trên của gan.
- Khảo sát bệnh lý động mạch thận.
- Khảo sát bệnh lý của động mạch chủ bụng
Tô Huy Hải (huyhaito@gmail.com)
Nguồn thietbiysinh.com.vn